Vasiyetname
Vasiyetname tek taraflı irade beyanı ile kurulduğundan tek taraflı bir hukuki işlem niteliğindedir. Başka bir kişinin iradesi veya katılımına gerek olmaksızın işlem tesis edilmektedir.
Vasiyet, genellikle ivazsız bir tasarruftur. Vasiyet alacaklısı, mirasbırakanın külli halefi olmayıp cüzi halefi olduğu için vasiyet olunan mal üzerinde doğrudan hak kazanması mümkün değildir. Vasiyet alacaklısının alacak hakkının hukuki sebebi olan vasiyet her ne kadar mirasbırakanın sağlığında yapılıyorsa da, bu bir ölüme bağlı tasarruf olduğundan vasiyet alacağı ancak mirasbırakanın ölümü ile doğar.
Vasiyetname, kişinin bizzat yapması gereken bir hukuki işlemdir. Kişi vasiyetname yapıp yapmama özgürlüğüne sahiptir. Vasiyetname yapılması hususunda temsil geçerli değildir. Bir kimse vasiyetname ehliyetine sahip değilse kanuni temsilcisi onun adına bu işlemi yapamaz.
Hukuki sürecin etkin yönetilmesi, doğru stratejilerin belirlenmesi, güvenilir bir işbirliği miras davanızı en iyi şekilde yönetilebilmesi için hukuki ihtiyaçlarınızı anlayan ve ilgili alanda uzmanlaşmış birmiras avukatı ile süreci takip etmenizi önemle tavsiye ederiz.
Vasiyetname Düzenleyebilme Koşulları
TMK M. 502
Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş olmak gerekir.
Görüldüğü gibi kanunda vasiyete ilişkin ehliyet konusunda iki şart aranmıştır.
● Vasiyet eden ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.
Ayırt etme gücünden maksat yapılmak istenen ölüme bağlı tasarrufun yarar ve sakıncalarını sağlıklı biçimde değerlendirebilme gücüdür.
● Vasiyet eden kişi onbeş yaşını doldurmuş, onaltı yaşından gün almış olması gerekir.
Vasiyetname düzenleyen kişinin ehliyetin varlığı karine olarak kabul edilir. Bunun aksini iddia eden ispatla yükümlüdür. Vasiyetnamenin iptali davasında; vasiyetçinin tüm mirasçılarının davada hasım gösterilmesinde kanuni zorunluluk bulunmaktadır.
Ayırt etme gücü vasiyetname yapan kişi için aranır. Ehliyetsiz bir kimsenin yapmış olduğu hukuki işlem batıl olup, kendiliğinden hükümsüzdür. Ehliyetsiz bir kimse tarafından düzenlenen vasiyetname kendiliğinden hükümsüz sayılmaz, ancak mirasbırakanın ölümünden sonra hâkim kararı ile iptal ettirilebilir.
Vasiyetnamenin Türleri
Türk Medeni Kanununda üç tür vasiyetname şekli bulunmaktadır. Bunlar; resmi vasiyetname (TMK. md. 532-537), el yazılı vasiyetname (TMK. md. 538) ve sözlü vasiyetname (TMK. md. 539-541)’dir.
Resmi Vasiyetname
TMK M. 532
Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir.
Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.
Resmi vasiyetname, adından da anlaşılacağı gibi resmi bir memurun katılımıyla hazırlanan vasiyet türüdür. Bu durumda kişi son arzu ve dileklerini resmi memur ve tanıklar huzurunda açıklar ve resmiyet bu kişiler önünde gerçekleşir.
Mirasbırakan, arzularını resmî memura bildirir. Bunun üzerine memur vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için mirasbırakana verir. Vasiyetname, mirasbırakan tarafından okunup imzalanır. Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder.
Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.
Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.
Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.
Resmi Vasiyetname Şartları
● Vasiyetnamenin Resmi Memur Önünde Yapılması Gerekir.
Kanunda resmi vasiyetname yapabilecek yetkili resmi memur olarak, noter, sulh hâkimi ve kanunda yetkili kılınan diğer görevliler sayılmıştır.
Mirasbırakan, arzularını resmi memura bildirir. Bunun üzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için mirasbırakana verir. Vasiyetname, mirasbırakan tarafından okunup imzalanır. Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
● Vasiyetname Düzenleme Şeklinde Olmalıdır.
Vasiyetname onaylama değil, düzenleme şeklinde olmalıdır. Yani resmi memur, düzenleme şeklinde bir işlem ile başından sonuna kadar resmi vasiyetnameyi düzenleyecektir. Vasiyet eden tarafından düzenlenen yazılı belgeyi onaylama şeklinde resmi vasiyetname düzenlenemez.
● Vasiyetname İki Tanığın Katılımıyla Yapılmalıdır.
Resmi vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmi memur tarafından düzenlenir. Kanunda, resmi vasiyetnamenin tanıklar huzurunda yapılacağı öngörülmüştür.
Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine tanıkların ne şekilde katılacağı Türk Medeni Kanunu’nun 534. maddede düzenlenmiştir. Buna göre vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan edecektir.
Tanıklar da, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalayacaklardır. Burada dikkat edilmesi gereken konu, resmi vasiyetnamede vasiyet eden, vasiyetnamenin içeriğinden tanıkların haberinin olmasını iste miyorsa bunu resmi memura beyan ederek tanıkların vasiyetnamenin içeriğinden haberdar olmasını engelleyebilir.
Ancak mirasbırakanın okuma bilmemesi veya imza atamaması durumlarında memur vasiyetname içeriğini tanıkların huzurunda okumak durumdadır. Kişi okuma bildiği halde yazamıyorsa, yine Türk Medeni Kanunu’nun 535. maddesi çerçevesinde değerlendirme yapılacaktır.
Bu durumda tanıkların, vasiyetçinin kendi önlerinde beyanda bulunduğunu ve onu tasarrufa ehil gördüklerini ifade edip, bu sözlerin yazılması ile de yetinilmeyip vasiyetnamenin kendi yanlarında resmi memur tarafından vasiyetçiye okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini de belirtmeleri ve bu beyanlarının altını imzalamaları gerekmektedir.
Resmi Vasiyetnamenin Düzenlenmesine Katılamayacak Kişiler
TMK M. 536
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.
Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılmayacak olanlar Türk Medeni Kanunu’nun 536. maddesinde tahdidi olarak sayılmıştır. Buna düzenlemeye katılma yasağı denir. Buna göre ;
- Fiil ehliyeti bulunmayanlar,
- Bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar,
- Okuryazar olmayanlar,
- Mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Ayrıca vasiyetname ile resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine kazandırmada bulunulamayacaktır. Her iki halde de bir takım suiistimaller önlenmek istenmiştir.
El Yazısı ile Vasiyetname
TMK M. 538
El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.
El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.
El yazılı vasiyetnamede, resmi memur ve tanık hususu bulunmamaktadır. Kişi vasiyetname düzenlerken, iradesinin gizli kalmasını istiyorsa el yazılı vasiyetname düzenleyebilir. Kişi dilediği zaman bundan dönebilir.
El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. Baştan sona vasiyetçinin el yazısı ile yazılmış olmalıdır.
Kaybolma, aleyhine olan kimselerin eline geçme gibi olumsuz durumları önlemek adına mahkemeye veya notere tevdi edilmesi de mümkündür.
El Yazısı İle Vasiyetname Düzenleme Şartları
● Vasiyetname Mirasbırakanın El Yazısı İle Hazırlanmalıdır.
Türk Medeni Kanununda el yazılı vasiyetnamenin açıkça mirasbırakan tarafından el yazısıyla yazılmasından bahsedildiğinden bilgisayar, daktilo vs her hangi bir makine ve aletlerle el yazılı vasiyetname düzenlenemeyecektir. Vasiyetnamenin makine ile yazılması iptal sebebidir.
Vasiyetnamedeki yazı ve imza tamamen mirasbırakana ait olmalı yani mirasbırakanın kendi el ürünü olmalıdır. Dolayısıyla başka bir kişi tarafından el yazısıyla yazıldıktan sonra mirasbırakan tarafından imza atmak suretiyle el yazılı vasiyetname düzenlenmesi mümkün değildir.
El yazılı vasiyetnamede, yazının türü ve üzerine yazıldığı cismin bir önemi yoktur. Herhangi bir dilde vasiyetname yapılabilir. Aynı şekilde genelde kâğıda yazılmasına rağmen, herhangi bir cismin üzerine de yazılabilir. Önemli olan, mirasbırakan tarafından yazılmış olması ve onun iradesini yansıtmasıdır.
El yazılı vasiyetnamede düzenlendikten sonra vasiyetnameyi düzenleyen kişi tarafından ve onun el yazısı ile vasiyetnameye yeni ekleme veya vasiyetname üzerinde düzeltmeler yapılması mümkün ve geçerlidir. Fakat bu durumun ileride iptal davasına konu olmaması için vasiyetnameyi düzenleyen tarafından el yazısı ile yapıldıktan sonra ilgili yerin paraf edilmesi ve tarih atılması uygun olur.
● Vasiyetnameye Tarih Yazılmış Olması Gerekir.
Vasiyetname düzenleyen kişi, yılı, ayı ve günü yazmak sureti ile tarih koymak zorundadır. Vasiyetname, vasiyetin düzenlendiği tarih, mirasbırakanın kendi el yazısıyla yazılmış olmalıdır.
● Mirasbırakan Tarafından İmza Atılmış Olması Gerekir.
İmzanın el ürünü olması gerekir. Mirasbırakanın el ürünü olmayan imza vasiyetnameyi geçersiz kılar. Örneğin mirasbırakın tarafından imzalanmayıp sadece eskiden kalma mühür ile mühürlenen vasiyetname geçerli olmayacaktır. İmza genel olarak kişinin adı ve soyadını kapsar.
Sözlü Vasiyetname
TMK M. 539
Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.
Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.
İstisnai bir vasiyet türü, sözlü vasiyettir. Bu şekilde yapılan vasiyetin geçerli olabilmesi olağanüstü bir takım şartların gerçekleşmiş olması ve diğer vasiyet türlerinden hiçbirisinin yapılma imkânının olmaması gerekir.
Sözlü vasiyetnamede, mirasbırakan arzularını sözlü olarak ifade etmekte, bunu duyanlar tarafından hemen yazıya geçirilmekte veya resmi memura müracaat edilerek geçirilmesi sağlanmaktadır.
Sözlü Vasiyetname Yapılabilmesi İçin Gerekli Olan Şartlar
● Mirasbırakan Olağanüstü Bir Hal İçinde Olmalıdır.
Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilecektir.
● Mirasbırakan Diğer Vasiyet Türlerinden Birisini Yapamamalıdır.
Türk Medeni Kanununda, diğer vasiyet türlerinden herhangi birisinin yapılamaması halinde sözlü vasiyet düzenleneceği kabul edilmiştir. Buna göre sözlü vasiyet yapılabilmesi için, el yazılı ya da resmi vasiyetnamenin yapılmasının mümkün olmaması gerekir.
Aksi halde yapılan sözlü vasiyet geçerli olmayacaktır. Örneği, kişi yatağa bağlı bir hasta olmasına rağmen noter çağırılarak resmi vasiyetname veya kendisi elini kullanabilip yazabiliyorsa el yazılı vasiyetname yapma imkânına sahip olduğundan sözlü vasiyetname yapamayacaktır.
● Mirasbırakan Arzularını İki Tanık Huzurunda Beyan Etmelidir.
Resmi vasiyetname düzenlenmesinde okuryazar olma koşulu dışında tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir. Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Görüldüğü gibi kanunda açıkça iki tanık denilmiştir. Burada amaçlanan suiistimalleri önlemek, tanıklardan birisinin, söylenenleri doğru olarak yazmasını diğerinin denetimine bırakmayı sağlamaktır. Açıkça iki tanık denilmiş olduğundan tek tanığın varlığı, sözlü vasiyeti geçersiz kılar.
● Belgeleme Yapılmalıdır.
Vasiyetçinin son arzularını duyan tanıklara bir takım yükümlükler yüklenmiştir. Bunların başında ise duyduklarını yazıya geçirerek belgeleme görevidir.
Türk Medeni Kanunu’nun 540. maddesinin son fıkrasında özel bir düzenleme yar almaktadır. Buna göre, “Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer”. Ancak bu kişiler de vakit geçirmeksizin vasiyetnameyi hâkime teslim etmekle yükümlüdür.
● Vasiyetçi Sağ Kurtulmamış Olmalıdır.
Vasiyetçi için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşecektir. Kanunda vasiyetname yapma olanağının doğmasından itibaren 1 aylık süre öngörülmüştür. Buradaki bir aylık süre hak düşürücü süredir.
