Karşılıksız Çek Tahsili
Çek Nedir ?
Çek, bir kişinin ya da bir kuruluşun, belirli bir miktar parayı, bir başka kişiye veya kuruluşa, bir belge üzerinde yazılı bir talimatla ödeme taahhüt ettiği bir finansal araçtır. Çekler genellikle kağıt formunda olup, ticari işlemlerde ödeme yöntemi olarak kullanılırlar. Bir çekin temel bileşenleri şunlardır:
Çeki Düzenleyen (Çek Yazan): Çeki düzenleyen kişi ya da kuruluşun adı ve imzası çekte yer alır. Bu kişi ya da kuruluş, çeki düzenleyerek belirli bir miktarı başka birine ödemeyi taahhüt etmiş olur.
Çeki Alacak Kişi (Çeki Alan): Çekin alıcı tarafını belirten kişi ya da kuruluşun adı çekte bulunur. Çek, bu kişi ya da kuruluşa düzenlenir.
Çekin Tutarı: Ödenecek miktar hem rakamla hem de yazıyla belirtilir. Bu tutar, çekin düzenlendiği para birimi üzerinden ifade edilir.
Çekin Düzenlendiği Tarih: Çekin hangi tarihte düzenlendiği bilgisi çekte yer alır. Bu tarih, çekin ne zaman geçerli olduğunu ve ne zaman ödenebileceğini gösterir.
Çekin Ödeneceği Banka Bilgileri: Çekin ödeme yapılacağı bankanın adı, şubesi ve hesap numarası çekte belirtilir. Bu bilgiler, çekin tahsil edileceği yer olarak kullanılır.
Çekin Vade Tarihi
Bir çekin kullanılabilmesi için düzenleyen kişinin hesabında yeterli miktarda fonun bulunması gerekmektedir. Çek, özellikle ticari işlemlerde yaygın olarak kullanılsa da, güvenlik riskleri nedeniyle elektronik ödeme yöntemleri gibi alternatiflerle birlikte kullanılmaktadır.
Karşılıksız Çek Nedir ?
Karşılıksız çek, bir çekin ödeme gününde, çeki düzenleyenin hesabında yeterli fon bulunmaması veya ödeme emrinin geçersiz olması nedeniyle ödenememesi durumunu ifade eder. Başka bir deyişle, çeki düzenleyen kişi veya kuruluş, çekte belirtilen tutarı karşılamak için yeterli parasal kaynağa sahip değilse veya ödeme emri geçerli değilse, çek “karşılıksız” olarak kabul edilir.
Çekte İbraz Süreleri
Türk Ticaret Kanunu M. 796 :
1) Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
(2) Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.
(3) Birinci ve ikinci fıkralarda yazılı süreler, çekte yazılı olan düzenlenme tarihinin ertesi günü başlar.
Buna göre ;
- Çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 günde muhatap bankaya ibraz edilmelidir.
- Çekin keşide yeri ile ödeme yeri farklı yerlerde ise, ibraz süresi bir aydır.
- Çekin keşide yeri ile ödeme yeri farklı kıtalardaki ülkelerde olması halinde, ibraz süresi, üç ay olarak öngörülmüştür.
Çekte Zamanaşımı
Türk Ticaret Kanunu M. 814 :
(1) Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
(2) Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Çekin Karşılıksız Çıkması Halinde Ne yapılmalıdır ?
Türk hukukunda, çekle ilgili hükümler 5941 sayılı Çek Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Karşılıksız çek düzenlemek veya karşılıksız çek almak ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir. Çekin karşılıksız çıkması halinde başvurulacak yollar şu şekildedir :
1- İbraz Süresi: Çek, düzenlendiği tarihten itibaren yasal süresi içinde ibraz edilmelidir. Çekin bu süre içinde ibraz edilmemesi durumunda çekin düzenleyene karşı hukuki etkisi azalabilir.
2- Karşılıksız Çek Suçu: Çekin ödenmemesi durumunda, çeki düzenleyen kişi hakkında “karşılıksız çek düzenleme” suçu oluşur. Bu suç, ceza hukuku kapsamında değerlendirilir ve hapis cezası ile cezalandırılabilir. Çekin miktarına, ödeme emrinin alacaklıya tebliğ edilip edilmediğine ve diğer faktörlere göre ceza miktarı değişebilir.
3- İcra Yoluyla Takip: Çeki düzenleyen kişi tarafından ödeme yapılmazsa, alacaklı çeki icra yoluyla takip edebilir. İcra dairesi aracılığıyla alacaklı, çeki düzenleyen kişiye ödeme emri tebliğ edebilir.
4- Çek Tutarının Teminatı: Çek Kanunu’na göre, çekle düzenlenen tutar, çeki düzenleyenin hesabında bulunması zorunlu bir teminat olarak kabul edilir. 31/01/2023 tarihinden itibaren Bankanın karşılıksız çekten doğan sorumluluğu 6.000 TL olarak belirlenmiştir.
Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer.
Bu maddeler çerçevesinde, Türk Hukuku’nda karşılıksız çek durumuyla ilgili olarak çeşitli yasal hükümler bulunmaktadır. Çek işlemlerinde dikkatli ve yasalara uygun hareket etmek önemlidir. Bu nedenle, çek kullanımıyla ilgili mevzuatı bilmek ve uygulamak, hem çek düzenleyen hem de çek alan taraflar açısından önemlidir.
Hukuki sürecin etkin yönetilmesi, doğru stratejilerin belirlenmesi, güvenilir bir işbirliği ile icra davanızı en iyi şekilde yönetilebilmesi için hukuki ihtiyaçlarınızı anlayan ve ilgili alanda uzmanlaşmış bir icra avukatı ile süreci takip etmenizi önemle tavsiye ederiz.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu
Çek Kanunu M.5 :
Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, (…)8 az olamaz.
Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır. Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına karşı yapılan itirazlar bakımından 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. Bu suçtan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülür ve İcra ve İflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargılama usulüne ilişkin hükümler uygulanır. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.
Karşılıksız çek düzenleme suçu, bir kişinin bir çeki, çekte belirtilen miktarın ödenmeyeceğini bile bile düzenlemesi durumunu ifade eder. Bu suç, genellikle çek sahibinin hesabında yeterli bakiye olmadığı veya çekin ödenmesi engellendiği durumlarda ortaya çıkar.
Ceza miktarı, çekin değeri, çekin düzenlendiği tarih ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ceza yargıcın takdirine bağlıdır ve mahkeme, dosyanın detaylarına göre ceza miktarını belirler.
Bu ceza, karşılıksız çek düzenleme suçu kapsamında alınabilecek bir ceza türüdür. Ayrıca, çekle ilgili diğer yasal düzenlemeler, çek ibraz süreleri, ihtar süreleri ve diğer hükümler de çerçeve içinde değerlendirilmelidir. Çek Kanunu’na göre, çekin düzenlendiği tarih itibarıyla ibraz edilmesi gereken bir süre vardır ve çekin ibraz edilmemesi durumunda da çeşitli hukuki sonuçlar ortaya çıkabilir.
Zamanaşımına Uğrayan Çek Tahsil Edilebilir Mi ?
Çek ibraz tarihinin son gününden itibarren 3 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Zamanaşımına uğramış çek adi bir senet hükmündedir. İş bu sebeple ilamsız icra yoluyla kullanılabileceği gibi genel mahkemelerde açılacak davada delil niteliğindedir.
Ancak çekin getirmiş olduğu avantajlar zamanaşımı süresi dolduğunda bitmiş olur. İş bu sebeple zamanaşımına uğramış çek dolayısıyla yapılan işlemler ve süreç zorlaşacaktır.
İbraz Süresi Geçen Çek
Çek kural olarak yukarıda belirtilen yasal süreler içerisinde ibraz edildiğinde ödenebilir. Çekin ibraz süresi geçtikten sonra ibraz edilmesi halinde banka karşılığı olsa bile ödeme yapmayabilir.
Çek ibraz süresi geçtikten sonra ciro edilirse söz konusu ciro alacağın temliki hükmündedir.
