Terk Nedeniyle Boşanma Davası
Evlilik, yalnızca iki bireyin değil aynı zamanda toplumun da temel yapı taşlarından biridir. Türk Medenî Kanunu bu birlikteliği korumak adına taraflara sadakat, birlikte yaşama ve karşılıklı destek yükümlülükleri yükler. Bu yükümlülüklerin ağır biçimde ihlali hâlinde ise kanun, kusurlu eşe karşı boşanma davası açma imkânı tanır. Terk, TMK m. 164’te düzenlenen özel boşanma sebeplerinden biridir ve kusur ile şekli prosedürün hassas bir bileşimini içerir.
Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve bu durum devam etmekte ve istem üzerine hâkim veya noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır.
Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hâkim veya noter, esası incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi hâlinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilân yoluyla yapılır. Ancak, boşanma davası açmak için belirli sürenin dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz.
TMK m. 164 madde metni, “Eşlerden biri evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla ortak konutu terk eder veya haklı sebep olmaksızın ortak konuta dönmezse, terk edilen eş boşanma davası açabilir” demektedir. Görüldüğü üzere kanun koyucu, terki hem fiilî ayrılık hem de dönmeme iradesi olarak çift yönlü tanımlamış; aile birliğinin ani öfke yerine ‘kalıcı kopuş’ ile zedelendiği senaryoları hedeflemiştir. Başka bir ifadeyle, terk olgusuna affetme veya pişmanlık penceresi açılmış, ihtar ve bekleme süreleri aracılığıyla evliliği kurtarma şansı tanınmıştır.
Unsurları
Fiili Ayrılık
Fiilî ayrılık, eşlerden birinin ortak konuttan kendi iradesiyle ve evlilik birliğini sürdürmemek amacıyla ayrılmasıdır. Yargıtay, ayrılığın “süreklilik ve kesinlik” kriterlerini taşıması gerektiğini vurgular. Başka deyişle, geçici seyahat, zorunlu iş görevi veya askerlik hizmeti fiilî ayrılık sayılmaz.
Terkten söz edebilmek için eşlerden birinin diğer eşi terketmiş, ortak hayata son vermiş, birlikte oturulan ortak konuttan ayrılmış, kaçmış veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmemiş olması şarttır. Bu bakımdan, eşler ortak konutta bir arada oturdukları sürece, “dargın olsalar, konuşmasalar, cinsel ilişkide bulunmasalar bile; yatak odaları, yemek sofraları, oturma odaları ayrılmış olsa dahi terk yoktur. Zira bu durumda ortak hayat az çok devam etmekte ve bu itibarla normal hâlin geri gelmesi daima mümkün bulunmaktadır.
Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır. Bu konuda Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2009/17282 Esas , 2010/20054 Karar ve 01.12.2010 Tarihli kararında ; ” …. Davacı kocanın dönmek istediği ve halen davalı eşin yaşamını sürdürdüğü Cumhuriyet Mah. 272 ada 16 parsel üzerindeki evin ortak konut olmadığı yönünde tarafların bir itirazlarının bulunmadığı aksine, davacı kocanın bu konuta dönmesinin engellenmemesi için ihtar gönderdiği, davalı kadının da bu konutu “aile konutu” olduğu yönünde kaydına şerh verdirdiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, terk ihtarı usul ve yasaya uygun olup, dava süresinde açılmıştır. Davalı eşin, davacı kocayı haklı bir sebep olmaksızın, terk ihtarının tebliğinden sonra ortak konuta dönmesini engellediği anlaşılmaktadır. Türk Medeni Kanunu 164. madde koşulları gerçekleşmiştir. Davanın kabulü gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.“ demiştir.
Kusur Unsuru ( Maksat Unsuru )
Ortak konuttan ayrılarak başka bir yerde oturmanın teknik anlamda terk sayılabilmesi için bunun haklı bir sebebe dayanmaması veya evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri yerine getirmemek maksadıyla gerçekleşmiş olması şarttır. Önemli olan ayrı yaşamak değil, ayrı yaşayan eşin maksadı ve niyetidir.
Terkin kusurlu sayılabilmesi için ayrılığın “evlilik yükümlülüklerini yerine getirmeme maksadı” taşıması gerekir. Terk eden eşin kusurlu olması gerekir. Ancak terk edilen eş, “ortak konutu çekilmez hâle getiren” ağır kusurlu davranışta bulunuyorsa, kusur dengesi değişir.
Süre Unsuru
Kanun, fiilî ayrılığın en az dört ay sürmesini ve ardından iki aylık ihtar süresi tanınmasını şart koşar. Takvim hesabı, ayrılığın başladığı günü izleyen günden itibaren işler; araya giren tek günlük dönüş bile süreyi sıfırlar.
Terk olgusunun saptanabilmesi için:
- Ortak konuttan ayrılık süresi en az dört ay sürmelidir.
- Dördüncü ayın sonunda ihtar çekilmeli ve ihtardan itibaren iki ay daha beklenmelidir.
- İki ayın sonunda hâlâ dönülmemişse terk davası açılabilir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2012/19626 Esas , 2013/5705 Karar ve 05.03.2013 Tarihli kararında ; ” …. eldeki terk hukuksal nedenine dayalı davanın dayandırıldığı 2011/23 Değ.iş sayılı terk ihtar dosyasında ise, ihtarın 14.06.2011 tarihinde istenildiği, bu durumda terk ihtarının, Türk Medeni Kanununun 164. maddesindeki ayrı yaşama durumu için gerekli dört aylık süre dolmadan talep edildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda; ihtar sonuç doğurucu nitelikte olmadığından yasal koşulları gerçekleşmeyen davanın reddi gerekirken; kabulü ile boşanmaya karar verilmesi usul ve yasaya aykrı olup, bozmayı gerektirmiştir.” demiştir.
İhtar Unsuru (Şekli Unsur)
İhtar, mahkeme kararıyla veya noter kanalıyla gönderilen yazılı bir çağrıdır. Metinde iki aylık kesin sürenin ve “aksi hâlde boşanma davası açılacağı” uyarısının eksiksiz yer alması gerekir.
İhtar, hâkim kararıyla veya noter aracılığıyla yapılır. Tebligat Kanunu hükümlerine uygun tebliğ şarttır.
İhtarın şekil şartları: Eşe isim‑soyisim açık yazılmalı,
Ortak konuta dönme çağrısı yapılmalı,
İki aylık süre açıkça belirtilmeli,
Dönülmemesi hâlinde boşanma davası açılacağı ihtara eklenmelidir.
Başvuru ve istem üzerine hâkim, esası incelemeye girişmeksizin yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiğini ihtar ederek dönmemesi hâlinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur, yani davet eden eşin boşanma davası açma hakkını kazanacağını hatırlatır. Terk eden eşin adresi bilinmiyorsa ihtar ilân yoluyla yapılır.
İhtar yapılması isteminde bulunan eşin terk eden eşin dönmesi için gösterdiği konutun bağımsız kullanılmaya elverişli ve sosyal düzeyiyle orantılı olması gerekir. Birlikte seçer ve otururken ortak konutu beğenerek benimsemiş olan eşin, terk ettiği aynı konuta dönmesi için ihtar gönderilmesi üzerine, ortak konuta dönmeyeceğini, zira oranın gerekli niteliklerden yoksun olduğunu söylemesi, dürüstlük kurallarına aykırıdır. Terk eden eş bu ihtara karşın iki aylık sürenin sonunda ortak konuta dönmezse, ancak o zaman terk edilen eşin boşanma davası açması mümkün olur.
İhtar bir dava değildir. Bu itibarla yetki söz konusu olmayacağından davacı, yetki kuralları ile bağlı olmaksızın herhangi bir mahkemeden eşinin evine dönmesi için ihtar yapılması isteminde bulunabilir. Görevli mahkeme ise, aile mahkemesidir.
İhtarın hukuki sonuç doğurabilmesi için hangi unsurları içermesi gerektiği, Yargıtay içtihatlarından çıkarılabilir. Buna göre, ihtarın sonuç doğurabilmesi için, “ihtar isteğinden en az dört ay önce bağımsız ve ihtar gönderilen eşin girmesine amade bir ortak konutun hazırlanmış olması gerekir. Öte yandan, ihtarın ve dolayısıyla terk edilen eşin, terk eden eşinin ortak konuta dönmesine ilişkin isteğinin, samimi arzunun ürünü olması zorunludur. Dahası, ortak konuta dönmesi ihtar edilen eşin ortak konuta rahatça girebilmesinin sağlanması, ihtarın geçerli olabilmesi için şarttır. Nihayet, ihtarın geçerli olabilmesi için, terk eden eşin gideceği yerin ayrıntılı olarak adresini, o yere ulaşabilmesi için gerekli olan gideri, ihtarın tebliği tarihinden itibaren iki ay içinde davet edilen ortak konuta gidilmesi gereğini, davete uyulmaması durumunda kendisine karşı boşanma davası açılacağını içermesi gerekir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2006/4659 Esas , 2006/10651 Karar ve 03.07.2006 Tarihli kararında ; ” …. Terk tarihi 15.8.2004, ihtar istek tarihi ise 2.12.2004’dür. Türk Medeni Kanununun 164. maddesinde yazılı 4 aylık süre geçmeden ihtar istenmiştir. Ayrıca davacı koca başka bir kadınla birlikte yaşadığından ihtar samimi değildir. Şu halde geçersiz ve samimi olmayan ihtara dayalı olarak boşanma kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.”” demiştir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Yetkili mahkeme ise TMK m. 168 kıyasen Davacı eşin yerleşim yeri veya eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Terk fiilinin gerçekleştiği konutun bulunduğu yer mahkemesi de yetkili sayılabilir.
Terk nedeniyle boşanma davasının açılması , takibi , usuli işlemleri ile ilgili olarak Boşanma Davası makalemizi okuyabilirsiniz.
Hukuki sürecin etkin yönetilmesi, doğru stratejilerin belirlenmesi, güvenilir bir işbirliği ile boşanma davanızı en iyi şekilde yönetilebilmesi için hukuki ihtiyaçlarınızı anlayan ve ilgili alanda uzmanlaşmış bir boşanma avukatı ile süreci takip etmenizi önemle tavsiye ederiz.
Terk nedeniyle boşanma davası, Türk aile hukukunda hem koruyucu hem de yaptırıcı nitelik taşıyan özgün bir müessesedir. Şekli şartların titizlikle uygulanması, aile birliğini telafisi imkânsız zararlar doğurmadan önce korumayı amaçlarken, kusurlu eşe de evliliği sürdürme şansı tanır.
